O islamskoj duhovnosti u Iranu
Društvo srpsko-iranskog prijateljstva, Kuturni centar I. R. Irana i Centar za religijske nauke „Kom“ organizovali su u utorak, 05.06.2012, u prostorijama Kulturnog centra Irana u Beogradu, diskusionu sekciju o islamskoj duhovnosti u Iranu. Govorili su prof. dr Rade Božović, dr Seid Halilović i dr Tehran Halilović, a učešće u diskusiji su uzeli i mnogi prisutni profesori, novinari, književnici, studenti i učesnici kursa persijskog jezika. Razmatrano je sledećih pet tema:
- Odnos između mita, razuma i nauke u islamko-iranskoj filozofiji.
- Osnovne karakteristike islamske filozofije u Iranu.
- Definicija i usmerenja egzoteričnog i ezoteričnog tumačenja religijskih doktrina i kur’anskoga teksta (tafsir i ta’vil).
- Položaj savršenog čoveka u filozofsko-gnostičkoj tradiciji iranskih muslimana.
Prof. dr Božović je u početnom delu sekcije istakao značajnu duhovnu i teozofsku orijentaciju koja je izražena u Iranu i istočnom delu muslimanskih društava. On je takav ezoterični pristup islamskih baštinika gnostičke i teozofske tradicije uporedio i sa naporima savremenih ruskih Bogotražitelja u okviru istočnog hrišćanstva.
Dr Seid Halilović je izneo posebnu definiciju nauke u islamskoj teozofiji koja obuhvata različite stupnjeve iskustvenih, filozofskih, intuitivnih i sakralnih saznanja. On je citirao neke rečenice poznatih muslimanskih teozofa, Sohravardija i Mula Sadre u kojima se ističe da realnost može biti razotkrivena i razumom i srcem. Takav epistemološki pristup je, po Haliloviću, suprotan mišljenju pozitivista koji su smatrali da je pojava naučne i pozitivne faze ljudskog mišljenja označila kraj teološke i metafizičke faze.
Seid Halilović je govorio i o mnoštvenim unutrašnjim značenjima svetoga kur’anskoga teksta i spomenuo predanja i određene kur’anske stavke koji govore o tome da se Kur’an nalazi u skrivenoj knjizi, da je kod Nas i da je spušten od strane Gospodara. Sve to govori o unutrašnjim stepenima religijskih doktrina koje su, kako je Halilović objasnio, posebno inspirisale značajne muslimanske učenjake od samog početka istorijske pojave islama.
Dr Tehran Halilović je izneo hronološki prikaz uloge iranskih mislilaca u utemeljenju početnih etapa islamske peripatetičke i iluminativne filozofije. On je istakao da su mnogi iranski velikani posebno zaslužni na polju učvršćenja filozofske tradicije, ali da su istovremeno i najtemeljnije kritike protiv filozofskog razmišljanja u istoriji islamske misli, opet, prezentovane od strane Iranaca, što jasno, po Haliloviću, prikazuje osnovni značaj racionalnog pristupa religijskim doktrinama u islamsko-iranskoj tradiciji.
Tehran Halilović je objasnio da je čovek jedino biće koje može da manifestuje sva Božja imena i atribute. On je govorio i o položaju savršenog čoveka u društvenom stadijumu.
U otvorenoj i veoma korisnoj diskusiji, razgovaralo se o stupnjevima i kategorijama putovanja čoveka ka Božjim imenima, o sličnostima zapadne i islamske misli na polju ontologije, o nemogućnosti toga da se dostigne Bit Božja, kao i o značaju samospoznaje.
