Književnost i kultura

U četvrtak 28. marta 2013. u beogradskoj biblioteci Milutin Bojić, organizovana je tribina sa nazivom “U potrazi za smislom u književnosti”, u okviru koje su govorili dr Tehran Halilović, član Saveta osnivača Centra za religijske nauke „Kom“ i šef grupe za religijsku filozofiju, mr Aleksandar Dragović i dr Vera Janićijević.

Promatranjem statusa književnosti u misaonoj tradiciji antičke Grčke, dr Janićijević je ukazala na neosporiv značaj te naučno-kulturne discipline u čovekovom traganju za smislom.

Mr Dragović je povezao svoje izlaganje sa markantnim delom Govor ptica čuvenog iranskog pesnika Faridudina Atara. „Govor ptica, Mantiq al-taγr, delo Faridudina Atara, velikog iranskog pesnika, gnostika i zaljubljenika u Boga“, kako nam je istakao mr Dragović, „predstavlja odu onima koji neprekidno tragaju za istinom.“ U nastavku, on je napomenuo da je ovom remek-delu sufijske književnosti, napisanom u rimovanim kupletima sa 4458 stihova, Atar dao naziv Govor ptica, što je preuzeto iz 16. ajeta kur’anske sure „Mravi“, u kojem se govori o poslaniku Solomonu i njegovom putovanju kroz ”dolinu mrava”. Neverovatnim pesničkim umećem ukomponovanim sa najvišim etapama duhovnog postignuća i prožeto bravurpoznim gnostičkim minijaturama, Atar je izuzetno lepo naslikao krajnji cilj ljudskog postojanja – sjedinjenje s večnim božanskim, koje je moguće ostvariti jedino posredstvom putovanja ptičje duše na vrh kosmičke planine i preko nje. Odatle, poema sufijskog mudraca iz Nišapura pripada samom vrhu islamske umetnosti i poput drugih remek-dela tradicionalne literature – i umetnosti uopšte – i ova poema ima alhemijsko dejstvo na dušu, koje bar na trenutak pomera ograničene međe zemaljske egzistencije.

Dr Tehran halilović je svoje izlaganje uglavnom usmerio na promatranje odnosa između književnosti i kulture. Dr Halilović je istakao da pojam književnost predstavlja veoma blisku koncepciju sa drugim srodnim oblastima kao što su jezik i kultura. U nastavku, on je napomenuo da u nekim jezicima poput arapskog i persijskog, taj pojam se naziva „el-edeb“ ili „adab“ što doslovno znači kultura i učtivost.

„Kultura kao najširi pojam ljudskih softverskih i misaonih aktivnosti“, istakao je dr Halilović, šef Grupe za religijsku filozofiju Centra za religijske nauke „Kom“, „obuhvata toliko širok spektar sadržaja da je definitivno nemoguće sprečiti ulazak i mešanje mnogih bezvrednih, pa čak i protivvrednosnih ljudskih aktivnosti u kulturu. Kada je književnost u pitanju, stvar je sasvim drugačija. Književnost čak kada se i bavi bezvrednim kulturnim vidovima ljudskih aktivnosti, biva pozitivna i konstruktivna pojava. U prilog ovoj tvrdnji, dovoljno je reći da književnost, raspravljajući o neprimerenim vidovima kulture, može da ih ispravi, odnosno da ih ukloni.“

U svom izlaganju, on je napomenuo da sledeći pojam koji se često dovodi u vezu sa književnošću jeste jezik, koji je poput kulture šireg opsega od književnosti. Po njemu, odnos između jezika i književnosti možemo zamisliti kao odnos između odeće i platna. Kao što krojač biranjem određenog platna i stvaranjem novog oblika proizvodi odeću, književnik može da proizvede različite oblike književnosti koristeći bogatstvo jezika.

Književnost, tako, jeste napredan oblik jezika. Ono što daje poseban značaj književnosti jeste to što se pomoću naprednog jezika može preneti misaoni proizvod koji je nekada nemoguće pronaći u fizičkom obliku. Pored pojmovnog obogaćivanja jezika, književnost može da prenese i presude, naučne ili umetničke.

Dr Halilović je na kraju objasnio: „Što su pojmovi i presude kojim se književnik služi, bliži istini i ljudskoj zdravoj prirodi, književnost može više i bolje da bude u čovekovoj koristi i dosledna njegovom materijalnom i duhovnom napretku.“

Član saveta osnivača Centra za religijske nauke „Kom“ svoje izlaganje je zaključio govoreći o tome da postaje jasnije, s obzirom na značaj književnosti u napretku ljudske kulture i njenom izražavanju, zašto je u nekim slučajevima toliko teško prevesti neke segmente književnih dela, jer prevod književnosti jeste istovremeno i prevod kulture, što nije nipošto jednostavan posao.

Nakon izlaganja, usledila je veoma konstruktivna diskusija u okviru koje su izlagači odgovarali na pitanja i razne sugestije slušaoca.

Slike sa pomenute tribine možete pogledati u Galeriji.

Niže možete pogledati video zapise sa ove tribine.

Dr Tehran Halilović: Kultura i književnost

Mr Aleksandar Dragović: Govor ptica – duhovnost i književnost