Seminar: Savremeni islam u Egiptu

U prostorijama Centra za religijske nauke „Kom“ održan je, u utorak, 20. novembra 2012, prvi seminar u ciklusu stručnih seminara u okviru kojih će biti promovisani naučni radovi objavljeni u prvom broju Časopisa za religijske nauke „Kom“. Dr Muamer Halilović, glavni i odgovorni urednik časopisa, govorio je o glavnim istraživačkim i metodološkim karakteristikama Časopisa za religijske nauke „Kom“ i o značaju serijske publikacije na polju produkcije nauke i sudelovanja u menadžmentu znanja. Na temu „Savremeni islam u Egiptu“ govorili su dr Seid Halilović iz Centra za religijske nauke „Kom“ i mr Ivan Ejub Kostić iz Balkanskog centra za Bliski istok.

Seminar je organizovan u dva dela. U prvom delu, izlagači su prezentovali svoje analize savremenog muslimanskog mišljenja u Egiptu i, u drugom delu, otvorena je jednočasovna diskusija.

U svojim objašnjenjima, dr Muamer Halilović je istakao: „Svakom učinku, individualnom ili društvenom, prethodi poimanje istog. Ta percepcija, od kada je čovek počeo da razmišlja, nazivala se znanje. Proces sistematizacije znanja proizveo je nauke, dok je proces njegove klasifikacije doveo do produkcije celokupnog sistema tih nauka. Porast kvalitativnog i kvantitativnog nivoa čovekovog znanja i nauke, zahtevao je jasniju definiciju statusa čoveka u egzistenciji. U tom procesu, skoro u svim istorijskim civilizacijama, čoveku je tu definiciju ponudila religija koja ga je smatrala glavnim razotkrivačem istine. On je po toj religijsko-filozofskoj difiniciji bio deo istine. Vekovima kasnije, iz različitih društvenih, ne i naučnih razloga, religija je u društvu, bez određenog racionalnog razloga, izgubila svoj značaj u empirijskim, pa zatim i u metafizičkim naukama, što je veoma brzo dovelo do raskoraka između religije i nauke. Nakon toga, čovekov um bez svog tradicionalnog ortaka krenuo je u pustolovinu i potragu za istinom. On ju je našao, ali ovoga puta unutar sebe, tako da je on sam postao merilo istinitosti. Taj preokret u intelektualnom smislu, ostavio je nepovratne negativne utiske na celokupnan sistem nauke, kao i civilizacije. Jedino rešenje i spas u takvoj situaciji, pojavljuju se u vidu povratka religije u sistem produkcije nauke. Da bi doprineo realizaciji ovog pokreta, Centar za religijske nauke “Kom” pokrenuo je značajan projekat objavljivanja serijske publikacije, časopisa za religijske nauke “Kom” u kojem razmatra različite aspekte religijskih nauka.“

Dr Seid Halilović je objasnio da sintagma „savremeno muslimansko mišljenje“ u današnjem Egiptu, ukazuje na period nakon 1798. godine, kada je Napoleon zauzeo tu zemlju i kada su se arapski, muslimanski klerici ozbiljnije suočili sa globalnom društvenom i spoznajnom krizom svojih zajednica. U prvoj grupi mislilaca koji su pokušali da se upoznaju sa novim kognitivnim horizontnom moderne zapadne kulture i nauke, bili su određeni hrišćanski mislioci iz Sirije i Libana i njihovi muslimanski istomišljenici. Svi oni bili su modernistički orijentisani. Nakon toga, pojavljuju se dve značajne orijentacije savremenih muslimanskih mislilaca u tom delu islamskog sveta. U okviru jedne orijentacije, insistiralo se na ideji moći, civilizacije i napretka, dok su predstavnici druge orijentacije, pre svega, razmišljali o pitanju identiteta. Prva grupa je prihvatala naučnu superiornost Zapada i smatrala da zapadna nauka mora zameniti preživele tradicionalne nauke u islamu. Glavni predstavnici ove civilizacijsko-arapske orijentacije bili su Tahtavi u Egiptu i Hajrudin-paša Tunisi u Tunisu. Nakon njih, dolazi do izražaja civilizacijsko-islamska orijentacija koju utemeljuju Sejid Džemaludin Afgani i Muhamed Abduh. Iako je prihvatao naučnu i tehnološku nadmoć Zapada, ipak Sejid Džemaludin je bio usmeren ka realizaciji svestranog islamskog jedinstva i bio je vodeći protivnik zapadne dominacije. Njihov učenik, Rešid Rida usmerava spomenutu orijentaciju ka selefijskoj idejnoj platformi.

Seid Halilović je govorio i o liberalnim i nacionalističkim tumačenjima islama i protivnicima takve orijentacije u Egiptu, pre Drugog svetskog rata. Nakon Drugog svetskog rata i poraza Arapa od Izraela, jedna grupa ondašnjih savremenih muslimanskih mislilaca prikljanja se ideologiji komunizma i marksizma, dok predstavnici orijentacije koja je usmerena na pitanje identiteta počinju da koriste kapacitete narodnih masa. U tu grupu spadaju Ihvanul-muslimin, njihov vođa Hasan al-Bana i njihovi značajni mislioci Sejid Kutb i Muhamed Gazali.

Halilović je zaključio da predstavnici različitih orijentacija savremenog muslimanskog mišljenja u Egiptu, hronološki gledano, sve više insistiraju na fundamentima, produbljuju neprijateljsko raspoloženje prema Zapadu, usmereni su na političku i socijalnu nezavisnost svojih društava, ali istovremeno svi imaju pasivan stav prema prodiranju zapadnjačke nauke i tehnologije u njihova tradicionalna društva.

Mr Ivan Ejub Kostić je objasnio terminološke nejasnoće u korišćenju različitih termina islamskog modernizma, reformizma, salafizma, vehabizma i fundamentalizma, insistirajući na tome da se spomenuti termini često ne razdvajaju. Takve terminološke konfuzije dovode do brojnih pogrešnih analiza na polju savremenog muslimanskog mišljenja u Egiptu i ostalim delovima islamskog sveta. On je govorio o stavu određenih predstavnika Muslimanske braće, kao i Abdurahmana Kavakibija po pitanju arapskog nacionalizma. Različiti savremeni muslimanski mislioci koristili su i tumačili taj termin na različite načine i zbog toga, potrebno je da se precizno razjasni tačno značenje tog termina kod svakog mislioca, da bismo ispravno pristupili analizi celokupnog intelektualnog sistema savremenog muslimanskog mišljenja.

Kostić je istakao i značaj sufijskih redova u formiranju savremene samosvesti kod muslimana i objasnio način na koji je osnivač Muslimanske braće, Hasan al-Bana ostao privržen sufijskoj idejno-intuitivnoj platformi hasafijskog reda.

U okviru diskusije, učesnici seminara su razgovarali o preciznim značenjima termina modernizam, progres i prosperitet u različitim društvima, o metodološkoj orijentaciji Muslimanske braće, selefija i sekularnih mislilaca u današnjem Egiptu u vezi sa ispisivanjem novog ustava te zemlje, kao i o osnovnim aspektima produkcije religijske nauke u današnjem svetu.

Niže možete pogledati video zapise sa ovog seminara.

dr Muamer Halilović

Predstavljanje prvog broja stručnog časopisa za religijske nauke „Kom“

dr Seid Halilović: Savremeni islam u Egiptu

mr Ivan Ejub Kostić: Savremeni islam u Egiptu

Savremeni islam u Egiptu (diskusija)

Slike sa pomenutog seminara možete pogledati u Galeriji.